Powieści Maud na indeksie

   Na przełomie stycznia i lutego w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego prezentowano wystawę zatytułowaną: "Stalinowski bibliocyd. Wielka czystka ideologiczna w bibliotekach polskich (1951-1953)". We wstępie do katalogu wystawowego przeczytamy:

   W pierwszych latach po wojnie o ważnych sprawach czytelnictwa i bibliotekarstwa decydowali przywódcy komunistyczni, przekonani że z udziałem cenzury i propagandy będzie można uformować także w Polsce „nowego człowieka” - uświadomionego politycznie obywatela, podporządkowanego dyrektywom partii [...]

  Pierwsze listy książek zakazanych, opracowywane w drugiej połowie lat 40., liczyły po kilkadziesiąt tytułów, a nieskuteczne selekcje księgozbiorów nie spełniały oczekiwań przywódców PZPR. Do radykalnego przyspieszenia działań doszło niedługo po nacjonalizacji handlu książką w 1950 roku [...]

   Ostatni dział, w którym umieszczono 562 tytuły książek dla dzieci, najdobitniej świadczy o dalekosiężnych celach wychowawczych, którym cenzura komunistyczna podporządkowała repertuar czytelniczy w tym okresie. Zakazane zostały książki dla dzieci pisane w duchu patriotycznym lub religijnym, większość publikacji o harcerstwie, ale również liczne bajki i baśnie, gdyż miałyby one zachęcać do bujania w obłokach zamiast służyć wychowywaniu dzieci w duchu marksistowsko - leninowskim [...]

dr hab. Andrzej Dróżdż

   Na indeksie znalazły się także powieści Maud Montgomery (!). Trzy tytuły: trzecia część o Emily Byrd Starr (sądzę, że pozostałe "Emilki" dostały rykoszetem...), Dziewczę z sadu i Błękitny zamek.

Przedruk Wykazu książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu, wydany w 2002 roku
(zdj.: ze zbiorów Książnicy Pomorskiej)

   To być może tłumaczyłoby fakt, że jedynymi książkami Montgomery wydawanymi po wojnie aż do końca lat 80-tych, były powieści z cyklu o Ani (jedna z nich, Ania z Szumiących Topoli, została przetłumaczona na nowo przez Aleksandrę Kowalak-Bojarczuk, pomimo istnienia przedwojennego przekładu Marii Rafałowicz-Radwanowej opublikowanego przez Księgarnię Popularną, wydawcę "Emilek"; Kowalak-Bojarczuk dokonała także pierwszego przekładu Anne of Ingleside). Pytanie tylko: co z Historynką? Ani nie ma jej na indeksie, ani nie wznowiono jej w okresie PRL-u (drugie wydanie ukazało się dopiero w 1990).

maj 2017

Pan dr hab. Andrzej Dróżdż wydał miesiąc temu książkę poświęconą problematyce książki w okresie stalinizmu: "Zapomniany bibliocyd. Szkice o ludziach i książkach w czasach stalinizmu" (http://www.akademicka.pl/index.php?detale=1&a=1&id=34513)

• Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa
• Książnica Pomorska

Z translatorskiej studni - koty Emilki

   Mnogość przekładów prozy Maud na język polski jest zadziwiająca - może być źródłem niezwykle ciekawych poszukiwań i porównań. Co powiedziecie na mały "przegląd" kocich imion? Maud uwielbiała te zwierzęta - w kolekcji zgromadzonej przez University of Guelph znajduje się prawie 70 zdjęć, na których je uwieczniła.

Daffy - ukochany kot Maud

(zdj.: University of Guelph Library Archival and Special Collections)

   Ponieważ ostatnio do mojej kolekcji dołączyła Emilka ze Srebrnego Nowiu (opowiem o niej już niebawem), przyjrzyjmy się ulubionym kotom Emily Byrd Starr. Trylogia o Emilce jest najbardziej wysycona autobiograficznymi wątkami, a jej bohaterka pod wieloma względami zdaje się być alter-ego samej pisarki.


   Pierwszymi kotami Emilki, które pojawiają się w Emily of New Moon, są “Mike” i “Saucy Sal”:

She had plenty of company. There was Father - and Mike - and Saucy Sal.

   Mike, to oczywiście kocur, a Saucy Sal - kocica. Rafałowicz-Radwanowa tłumaczy to zdanie tak (przekład z 1936 roku):

Ona miała towarzystwa podostatkiem (!) : ojciec, Kicia, Nieznośnik […].

   Tłumaczka bez pardonu pozmieniała płeć zwierzaków i nie była to omyłka, bo konsekwentnie się tego trzymała - np. w opisie, kiedy koty siedzą z Emilką jedzącą kolację. W moim wydaniu KAW-u z 1988 roku nie poprawiono tego translatorskiego dziwactwa - przypuszczam, że i w dalszych wydaniach także je pozostawiono.

   Ryszarda Grzybowska, która tłumaczyła dla Naszej Księgarni, zapisała tak:

Na brak towarzystwa nie narzekała. Był ojciec… i Mikuś… i Psotka.

   Bogumiła Kaniewska (Podsiedlik-Raniowski):

  

Nie czuła się samotna. Miała i tatusia, i Miśka, i Niecnotkę.

   I jeszcze u Prószyńskiego Agnieszka Ciepłowska tłumaczy (pominęła z tego akapitu zdanie o towarzystwie):

Miała przecież i tatę, i Michasia, i Psotnicę…

   Innym kotem, który wiernie towarzyszył Emilce, był imiennik ulubieńca Maud - "Daffy". Pierwszy raz pojawia się w Emily climbs:

Daffy, her big cat, slipped in beside her like a noiseless, grey shadow.

   Maria Rafałowicz-Radwanowa zmieniła imię kota:

Stop, duży kot Emilki, wśliznął się za nią do saloniku jak szary cień, bez szmeru.

   Podobnie zrobiła Ewa Horodyska, która tłumaczyła kolejne tomy dla Naszej Księgarni:

Prym, wielki kot Emilki, wśliznął się za nią jak cichy, szary cień.

   I Bogumiła Kaniewska:

Stok - duży, szary kot - wślizgnął się bezszelestnie za Emilką niczym szary cień.

   I Agnieszka Ciepłowska:

Szubrawiec, wielki szary kot Emilki, wślizgnął się do wnętrza
za dziewczynką, niczym bezszelestny cień.

   Jak Wam się podobają te rozwiązania translatorskie?






   Dziękuję Michałowi (nie-Michasiowi ;) ) za inspirację - czasami z niepozornych pytań powstają najciekawsze pomysły!

• http://dc.lib.uoguelph.ca/DC:OOI1/?q=%22Cats%22&sf=subject_facet_ss&page=4